Οι νεφροί είναι από τα πιο σημαντικά όργανα που υπάρχουν στο σώμα μας, αφού είναι επιφορτισμένοι με το συνεχές φιλτράρισμα του αίματός μας από περιττές και δυνητικά επιβλαβείς ουσίες, οι οποίες στη συνέχεια αποβάλλονται με τα ούρα. Το αίμα περνάει απο τους νεφρούς μέσω της νεφρικής αρτηρίας. Αυτό το μεγάλο αιμοφόρο αγγείο διακλαδίζεται σε όλο και μικρότερα αιμοφόρα αγγεία μέχρι το αίμα να φτάσει στους νεφρούς, όπου εκεί φιλτράρεται από τα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία που ονομάζονται σπειράματα.
Αυτή η διαδικασία γίνεται πολλές φορές μέσα στην ημέρα και μάλιστα υπολογίζεται ότι κάθε ημέρα, οι νεφροί φιλτράρουν περίπου 150 λίτρα αίματος. Οι χρήσιμες ουσίες επιστρέφουν στο αίμα, ενώ περίπου 1 με 2 λίτρα από αυτά, αποβάλλονται με τα ούρα.
Συγκεκριμένα, οι νεφροί αποβάλλουν τις άχρηστες ουσίες και τα επιπλέον υγρά που συσσωρεύονται στον οργανισμό, διατηρώντας μια υγιή ισορροπία ύδατος, οξεοβασικής ισορροπίας (pH) και ηλεκτρολυτών -όπως νάτριο, ασβέστιο, φώσφορο και κάλιο- στο αίμα. Χωρίς αυτήν την ισορροπία, η καρδιά, τα νεύρα, οι μύες και πολλοί άλλοι ιστοί στον οργανισμό δεν θα ήταν σε θέση να λειτουργούν κανονικά και η γενικότερη υγεία μας θα βρισκόταν σε πολύ σοβαρό κίνδυνο.
Γενικά υπάρχουν δύο μέθοδοι υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας: η αιμοκάθαρση και η περιτοναϊκή κάθαρση, που χρησιμοποιεί ως «φίλτρο» ένα δίκτυο τριχοειδών αγγείων που βρίσκεται στην κοιλιά (περιτοναϊκή κοιλότητα), για να φιλτράρει το αίμα, αντί για το μηχάνημα αιμοκάθαρσης. Η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου ωστόσο, εξαρτάται από τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς και τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού του.
H αιμοκάθαρση είναι μια επαναστατική και σωτήρια μέθοδος υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας με το μηχάνημα αιμοκάθαρσης, που υποκαθιστά μία πολύ ζωτική διεργασία του οργανισμού, όταν αυτός δεν είναι σε θέση να την κάνει. Η αιμοκάθαρση πραγματοποιείται με τη χρήση του μηχανήματος αιμοκάθαρσης, του φίλτρου και του ειδικού διαλύματος υγρών.
Όταν είναι λειτουργικοί οι νεφροί φιλτράρουν το αίμα, απομακρύνοντας τις επιβλαβείς ουσίες και το περίσσευμα υγρών από τροφές και υγρά που καταναλώνουμε μέσα στην ημέρα και μετατρέπουν τις ουσίες αυτές σε ούρα που θα αποβληθούν από το σώμα. Σε περιπτώσεις όμως που οι νεφροί ή ο νεφρός (σε περιπτώσεις όπου υπάρχει ένας και μοναδικός νεφρός) του ασθενούς, παρουσιάζουν πολύ περιορισμένη λειτουργία λόγω κάποιας σοβαρής νεφρικής πάθησης (ανεπάρκεια), τότε απαιτείται αιμοκάθαρση, προκειμένου να πραγματοποιηθεί τεχνητά η διαδικασία την οποία κανονικά θα έκαναν οι νεφροί.
Ο στόχος της αιμοκάθαρσης λοιπόν είναι να υποκαταστήσει την ανεπαρκή λειτουργία των νεφρών και να φιλτράρει ανεπιθύμητες ουσίες και υγρά από το αίμα, αποτρέποντας την επιδείνωση της υγείας σας. Συνήθως θα ξεκινήσετε αιμοκάθαρση όταν εμφανίσετε τα πρώτα συμπτώματα ή αν οι εργαστηριακές εξετάσεις δείχνουν τοξικά επίπεδα αποβλήτων στο αίμα σας. Το πότε πρέπει να ξεκινήσετε την αιμοκάθαρση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως:
- την καρδιακή σας λειτουργία
- την ηλικία σας
- το επίπεδο κινητικότητας σας
- τη συνολική σας υγεία
- τα αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων
- το πόσο διατεθειμένοι είστε να δεσμευτείτε σε ένα θεραπευτικό σχήμα, καθώς παρόλο που μπορεί να σας κάνει να αισθάνεστε καλύτερα και να ζήσετε περισσότερο, η αιμοκάθαρση απαιτεί αρκετό από τον χρόνο σας.
Ο θεράπων ιατρός σας θα σας ενημερώσει πότε πρέπει να ξεκινήσετε τη θεραπεία, καθώς και ποιος τύπος αιμοκάθαρσης ή υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας μπορεί να είναι ο ιδανικός για την περίπτωσή σας. Η αιμοκάθαρση είναι η πιο συνηθισμένη θεραπεία ασθενών με νεφρική ανεπάρκεια παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι περισσότεροι από 1 εκατομμύριο ασθενείς σε όλο τον κόσμο, διατηρούνται στη ζωή με αιμοκάθαρση και αν δεν υπήρχε αυτή η μέθοδος θα είχαν καταλήξει από νεφρική ανεπάρκεια μέσα σε 2 εβδομάδες.
Όπως προαναφέραμε, υπάρχουν δύο διαφορετικές μέθοδοι υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας, παρόλο που έχουν κοινό στόχο και αποτέλεσμα. η διαδικασία για να επιτευχθεί η κάθαρση του αίματος διαφέρει ελαφρώς και εξαρτάται από την γενικότερη υγεία και κατάσταση του ασθενούς.
Η αιμοκάθαρση είναι ο πιο κοινός τύπος υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας και αυτός που γνωρίζουν οι περισσότεροι. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, δημιουργείται αρτηριοφλεβική επικοινωνία (φίστουλα) μεταξύ αρτηρίας και φλέβας, είτε τοποθετείται μόσχευμα αιμοκάθαρσης (AVG), είτε τοποθετείται καθετήρας αιμοκαθάρσεως (CVC) σε μεγάλη φλέβα του σώματος (σφαγίτιδα, υποκλείδιος, μηριαία).
Οι ανωτέρω αγγειακές προσπελάσεις δίνουν τη δυνατότητα σύνδεσης μέσω βιοσυμβατών συνθετικών σωλήνων (“γραμμές αιμοκαθαρσης”) με το μηχάνημα της αιμοκάθαρσης, σε δύο σημεία, “αρτηρία” και “φλέβα”. Το αίμα περνά κατά μήκος της “αρτηρίας” στο μηχάνημα που διαθέτει ειδικό φίλτρο για τον καθαρισμό του και στην συνέχεια επιστρέφει φιλτραρισμένο μέσω της “φλεβας”.
Στα κέντρα αιμοκάθαρσης, αυτή η διαδικασία πραγματοποιείται συνήθως 3 ημέρες την εβδομάδα, και κάθε συνεδρία διαρκεί περίπου 4 ώρες.
Η περιτοναϊκή αιμοκάθαρση χρησιμοποιεί το περιτόναιο (την εσωτερική επένδυση της κοιλιάς σας) σαν φίλτρο. Όπως οι νεφροί, έτσι και το περιτόναιο περιέχει χιλιάδες μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία, που το καθιστούν μια χρήσιμη συσκευή φιλτραρίσματος. Πριν ξεκινήσει η θεραπεία, γίνεται συνήθως λαπαροσκοπικά μία τομή κοντά στον αφαλό σας και ένας λεπτός σωλήνας που ονομάζεται καθετήρας εισάγεται μέσω της τομής στην κοιλιά σας (την περιτοναϊκή κοιλότητα) και μένει μόνιμα εκεί. Θα χρησιμοποιήσετε τον καθετήρα για να μεταφέρετε το περιτοναϊκό διάλυμα κάθαρσης από έναν σάκο που θα βρίσκεται κοντά στην κοιλιά σας.
Αυτό το ειδικό υγρό, είναι φαρμακευτικό διάλυμα που περιέχει έναν ωσμωτικό παράγοντα (δεξτροζη η άλλον) καθώς και άλλα πρόσθετα, έτσι ώστε να απορροφά τις επιβλαβείς ουσίες και τα επιπλέον υγρά από στο σώμα σας. Το υγρό διοχετεύεται στην περιτοναϊκή κοιλότητα μέσω του καθετήρα και καθώς το αίμα περνά μέσα από τα αιμοφόρα αγγεία που βρίσκονται εκεί, καθαρίζεται από τις επιβλαβείς ουσίες και τα πλεονάζοντα υγρά. Στη συνέχεια, το χρησιμοποιημένο υγρό αποστραγγίζεται στο σάκο εκροής και λίγες ώρες αργότερα το αντικαθιστάτε με φρέσκο υγρό, μία διαδικασία που ονομάζεται «ανταλλαγή».
Η ανταλλαγή του υγρού διαρκεί περίπου 30 με 40 λεπτά και συνήθως χρειάζεται να επαναλαμβάνεται περίπου 4 φορές την ημέρα. Εάν το προτιμάτε και είναι εφικτό, η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει και με ένα μηχάνημα κατά τη διάρκεια της νύχτας ενώ κοιμάστε.
Για να επιβεβαιώσουμε ότι η διαδικασία είναι αποτελεσματική, πραγματοποιούνται αιματολογικές εξετάσεις πριν και μετά την κάθαρση για να μετρήσουμε την ποσότητα της ουρίας στο αίμα. Οι δύο βασικοί δείκτες στους οποίους δίνουν έμφαση οι γιατροί για να μετρήσουν την επάρκεια της αιμοκάθαρσης είναι ο Kt/V και URR. Ο Kt/V είναι ο πιο ακριβής δείκτης μέτρησης επάρκειας της αιμοκάθαρσης και ουσιαστικά αποτελεί σύγκριση της ποσότητας του υγρού που «καθαρίζεται» από την ουρία σε κάθε συνεδρία, ως προς την ποσότητα των υγρών στο σώμα, ενώ λαμβάνει υπόψιν και άλλους παράγοντες όπως την απώλεια βάρους κατά την αιμοκάθαρση. Η δείκτης Kt/V πρέπει να κυμαίνεται στο 1.2
O URR είναι ο υπολογισμός του ποσοστού μείωσης ουρίας (Urea Reduction Ratio) και για να υπολογιστεί γίνεται αιματοληψία πριν και μετά την αιμοκάθαρση και στη συνέχεια συγκρίνονται τα ποσοστά ουρίας στα δύο αποτελέσματα. Το επιθυμητό ποσοστό μείωσης ουρίας μετά την αιμοκάθαρση πρέπει να κυμαίνεται στο 65%. Σε περίπτωση που τα αποτελέσματα αυτών των εξετάσεων δείξουν ότι η αιμοκάθαρση δεν επαρκεί, τότε θα πρέπει ο γιατρός να ελέγξει ότι όλα λειτουργούν σωστά με το μηχάνημα και το φίλτρο, να επανεξετάσει το χρόνο θεραπείας του ασθενούς ή να διερευνήσει τυχόν προβλήματα που μπορεί να προέκυψαν μετά την τοποθέτηση της αρτηριοφλεβικής επικοινωνίας.
Πέρα από τους παραπάνω σαφείς δείκτες, η ποιότητα της αιμοκάθαρσης διαφαίνεται δευτερευόντως και στην μεταβολή της αρτηριακής πίεσης του ασθενούς, αλλά και από τα αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων που μας δείχνουν το κάλιο, την κρεατινίνη, το φώσφορο και την αλβουμίνη στο αίμα. Εάν όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία είναι σε καλά επίπεδα, τότε η αιμοκάθαρση λειτουργεί αποτελεσματικά.
- Συνεχίσετε τις σπουδές ή τη δουλειά σας
- Οδηγείτε
- Γυμνάζεστε
- Κολυμπάτε
- Ταξιδεύετε
Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να παραμείνουν σε αιμοκάθαρση για πολλά χρόνια, αν και η θεραπεία μπορεί να αντισταθμίσει μόνο εν μέρει την απώλεια της νεφρικής λειτουργίας.
Η ύπαρξη νεφρών που δεν λειτουργούν σωστά μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά το σώμα. Αυτό σημαίνει ότι αποτελεί προσωρινή λύση και οι άνθρωποι με νεφρική ανεπάρκεια θα πρέπει να υποβληθούν σε μεταμόσχευση νεφρού. Σημαντικό ρόλο στην επιβίωση έχουν η ηλικία και τα συνοδά νοσήματα, πχ άτομο που ξεκινάει αιμοκάθαρση στα 25 του χωρίς αλλά νοσήματα αναμένεται να ζήσει 20 χρόνια ή και περισσότερο, αλλά ενήλικες άνω των 75 ετών με συνοδά νοσήματα, μπορεί να έχουν προσδόκιμο επιβίωσης περί τα 3 έτη.
Ωστόσο η ιατρική τεχνολογία διαρκώς εξελίσσεται και τα ποσοστά επιβίωσης των ατόμων που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση έχουν βελτιωθεί την τελευταία δεκαετία και αναμένεται να εξακολουθήσουν να βελτιώνονται στο μέλλον.